KENTSEL YÜZEY ARAŞTIRMASI VE BELGELEME ÇALIŞMALARI

Şekil 2:

(2a) Baz istasyonunun kurulması.
(2b) Trimble 4600LS GPS alıcısı ile yüzey araştırmasına başlanması.
(2c) Şehirde bulunan en dik yamaçların bile yüzey araştırması

Küresel Konumlandırma Sistemi (GPS)
ile Yapılan Yüzey Araştırmasının Tamamlanması
1997 yılında Scott Branting, gelişmiş bir Küresel Konumlandırma Sistemi (Global Positioning System - GPS) yardımıyla yürütülen bir yüzey araştırma çalışması başlatmıştır. 2000 yılında Branting, Nurdan Atalan ile Köksal Sanlı'nın da desteğiyle Kerkenes'de sürdürülen bu uzaktan algılama programını tamamlamıştır (Şekil. 1, 2a, 2b, 2c ve 3). Sonuçlar, 4600LS Trimble marka arazi ekipmanı ile yürütülen yoğun bir kinematik yüzey araştırmasıyla elde edilen 1.400.000 adet okumaya dayanmaktadır. Ortaya çıkan üç boyutlu yüzey simülasyonları, kısmen ya da bir bütün halinde, hava fotoğrafları, jeomanyetik veriler ya da ölçülen yapı planları ile çakıştırılabilmektedir.

Bu düzeyde ve bütüncül bir GPS destekli yüzey araştırması, arkeolojik bir şehir kalıntısı üzerinde ilk defa uygulanmış ve Kerkenes Dağı araştırma tasarımında çağdaş ve kalıntılara zarar vermeyen yöntemlerin uygulanmasının rolü bir kez daha vurgulanmıştır. Arkeolojik potansiyele sahip yeni yöntemler sürekli bir biçimde hızla geliştirilmektedir. Örneğin 1993 yılında proje başlatıldığında, son dört yıldır kullandığımız, hata payı düşük GPS sistemleri henüz piyasaya çıkmamıştı.

Jeofiziksel Yüzey Araştırması
2000 yılında şehrin Doğu Kapısından Göz Baba Kapısına uzanan ve kuzeydeki dik yamaçları da kapsayan güney bölgesinin jeomanyetik yüzey araştırması tamamlanmıştır. Mark Francis, Katsutoshi Fukuda ve Kathy Geers'in asistanlığıyla Nahide Aydın tarafından yürütülen veri toplama çalışmaları, iki adet Geoscan FM36 fluxgate manyetometresi ile gerçekleştirilmiş ve 30 günde 60 hektarlık bir alan belgelenmiştir (Şekil 4 ve 5a). (Şekil. 6)'da bu araştırmadan seçilmiş görüntüler yer almaktadır.

Bu çalışmalar sonucu, Kale'nin altında ve şehrin güney sırtının kuzey tarafında yer alan dik yamaçlar üzerinde, daha önce düşünülenin aksine, yapılaşma bulunduğu ve Kiremitlik'in altındaki yamaçlar üzerinde bir rezervuar dizisinin yer aldığı ortaya çıkarılmış, Sülüklü Göl ile Doğu Kapısı arasında bulunan, belki de kamusal işlevli büyük yapı gruplarının plan düzenleri anlaşılmıştır.

Mayıs ayında, zeminin bahar yağmurları nedeniyle hala ıslak olduğu mevsimde kısa bir dönem, bir Geoscan RM15 dayanım-ölçer kullanılarak jeo-elektrik yöntemiyle deneyler yapılmıştır (Şekil 5b). Ağustos ayında Ankara Üniversitesi'nden Abdullah Ateş ile üç öğrencisi bir CM-031 iletkenlik ölçer (Şekil 5c), bir Noggin 250 zemin altı radarı (Şekil 5d) ve manyetik duyarlılık ile ölçümler yapmışlardır. Geniş bir alanda yeraltı kalıntıları üzerinde yürütülen jeomanyetik yüzey araştırması, artan bir kesinlik ve güvenilirlikle anlaşılması mümkün olan detaylı bir şehir planını ortaya çıkarmakta, kullanılan diğer araştırma yöntemleri ve deneme kazıları da konunun başka boyutlarına ışık tutmaktadır. Önümüzeki iki araştırma sezonunda Projenin esas amacı, jeomanyetik haritanın tamamlanması olacaktır (Şekil 4). Bu, şimdiye dek bir Demir Çağı şehri kalıntısı için hazırlanan ilk plandır.

Coğrafi Bilgilendirme Sistemleri (GIS)
Proje verilerinin değerlendirilmesinde Coğrafi Bilgilendirme Sistemleri (Geographic Information Systems - GIS) kullanılmaktadır (Şekil 7 and 8). Yüzey araştırması ve topografik ölçümler, hava fotoğrafları, GPS, jeofiziksel yüzey araştırması ve bu ölçümlerin zemin üzerinde kontrolü gibi farklı yöntemlerle elde edilen veriler ile deneme kazılarıyla ortaya çıkarılan buluntular, değişik biçimlerde çakıştırılarak biraraya getirilmektedir.

Amaçlar iki türlüdür: Öncelikle geniş bir halk kitlesine yönelik olarak görsel malzemeden oluşan sanal gerçeklik simülasyonlarının oluşturulması ve ikinci olarak da şehrin kentsel dinamiklerini anlamamıza yardımcı olacak analitik tekniklerin uygulanması amaçlanmaktadır.

Şekil 3: Ağustos 2000'de tamamlanan Küresel Konumlandırma Sistemi (GPS) yüzey araştırmasının safhalarını gösteren harita.

Şekil 4: Jeomanyetik yüzey araştırmasının safhalarını gösteren harita. Çalışmaları 2000 yılında tamamlanan 60 hektarlık alan kırmızı renkle işaretlenmiştir.